Indantronska plava
| Indantronska plava | |||
|---|---|---|---|
 | |||
 | |||
| IUPAC nomenklatura | Indantronska plava C.I. 69800 | ||
| Ostala imena | Plavi pigment 60 | ||
| Identifikacijski brojevi | |||
| CAS broj | 81-77-6 ✓ | ||
| EC broj | 201-375-5 X | ||
| PubChem broj | 6690 ✓ | ||
| Osnovna svojstva | |||
| Molarna masa | 442,430 g·mol−1 | ||
| Izgled | Tamnoplava krutina | ||
| Gustoća |
1,6 g/cm3 | ||
| Topljivost u vodi |
Netopiv | ||
| Struktura | |||
| Sigurnosne upute | |||
| |||
| Međunarodni sustav mjernih jedinica primijenjen je gdje god je to bilo moguće. Ako nije drugačije naznačeno, upisane vrijednosti izmjerene su pri standardnim uvjetima. | |||
| Portal:Kemija | |||
Indantronska plava (indatren je kratica za indigo od antracena) je organsko bojilo proizvedeno iz 2-aminoantrakinona tretiranog s kalijevim hidroksidom u prisustvu kalijeve soli. To je pigment koji se može koristiti u sljedećim sredstvima: akril, alkalid, kazein, enkaustika, freska, gvaš, laneno ulje, tempera, pastel i akvarel. Koristi se za bojenje sirovog pamuka i kao pigment u kvalitetnim bojama i emajlima. Kao bojilo za hranu ima broj E130, ali nije odobren za upotrebu u Sjedinjenim Američkim Državama ili Europskoj uniji.[1][2]
| 039 indijsko plava[3] | 585 indatronska plava[4] | 395 indatronska plava[5] |
Antrapirimidinski žuti pigment (C.I. PY 108, 68 420) zelenkastožutog je tona, vrlo dobre otpornosti prema svjetlu i atmosferilijama. Sličan mu je po svojstvima i flavantronski žuti pigment (C.I. PY 24, 70 600), koji se često upotrebljava za pigmentiranje lakova. Indantronski plavi pigment (C.I. PB 60, 69 800) skoro je po svojoj postojanosti na svjetlu, prema otapalima i toplini ravan ftalocijaninskim pigmentima, ali je od njih skuplji. Upotrebljava se u visokovrijednim lakovima i za bojenje nekih plastičnih masa, u prvom redu poliolefina.
Polikarbociklički antrakinonski pigmenti sadrže kondenzirane antrakinonske strukturne jedinice bez dušikovih atoma. Poznati su antantronski i pirantronski pigmenti. Od antantronskih važan je 4,10-dibromantantron (C.I. PR 168, 59 300), žućkastocrveni pigment dobre postojanosti na svjetlu i prema atmosferilijama. Zbog svoje veće cijene upotrebljava se uglavnom samo u visokovrijednim lakovima. Pirantronski narančasti pigment (C.I. PO 40, 59 700) strukturno je jednak flavantronskom žutom, u kojemu su dušikovi atomi zamijenjeni ugljikovima. I taj se pigment najčešće primjenjuje u visokovrijednim lakovima, često u kombinaciji s anorganskim pigmentima.
Za razliku od anorganskih pigmenata, koji su poznati od davnine, organski su se pigmenti u posljednjih stotinjak godina veoma razvili, zahvaljujući velikim dostignućima kemije sintetskih materijala, te razvoju grafičke industrije i sve većoj upotrebi raznobojnog tiska. Organski su pigmenti, kao i bojila, obojene čvrste tvari, koje se prema svom sastavu ubrajaju u organske spojeve. Međutim, od bojila se bitno razlikuju po tome što su praktički netopljivi u mediju u kojemu se primjenjuju, pa se upotrebljavaju u obliku sitne suspenzije.
U usporedbi s anorganskim pigmentima, u organskim je pigmentima šira paleta boja i veći izbor prijelaznih nijansi, veća jakost i svjetloća boje, čišći ton, izdašniji su i veće gustoće. Organski pigmenti nisu toliko postojani na povišenim temperaturama, zbog topljivosti, iako slabe, neotporni su prema organskim otapalima, a osim toga, mnogo su skuplji od anorganskih pigmenata. Njihova je pokrivna moć slabija od moći pokrivanja anorganskih pigmenata, ali su stoga prozirni (transparentni), što je njihova posebna odlika, osobito cijenjena u tiskarstvu. To se ogleda i u pregledu njihove potrošnje: 45% organskih pigmenata troši se za pripravu tiskarskih boja, 36% za pigmentiranje sredstava za ličenje, 15% za bojenje sintetskih materijala, a ostatak od 4% u različite druge svrhe.
Za razlikovanje velikog mnoštva sintetskih organskih pigmenata od velike je pomoći njihova podjela prema oznakama navedenim u međunarodno priznatom indeksu (eng. Colour Index). Oznaka se za svaki pojedini pigment sastoji od slova i brojaka, a opisuje vrstu tvari, boju, redni broj i pripadnost nekoj od grupa kemijskih spojeva. Tako na primjer, oznaka C.I. PR 177, 65 300 označuje da je to prema Colour Index (C.I.) pigment (P) crvene (R) boje, rednog broja 177, koji pripada grupi antrakinonskih (od 58 000 do 72 999) pigmenata.
Organski su pigmenti sintetski spojevi koji se prema svojoj kemijskoj strukturi mogu višestruko razvrstati. Obično se razlikuju dvije glavne grupe organskih pigmenata: azo pigmenti i ostali organski pigmenti. Iako je zajedničko strukturno svojstvo druge grupe što su to policiklički spojevi s kondenziranim prstenima, ta grupa organskih pigmenata obuhvaća vrlo različite organske spojeve, od kojih su najvažniji ftalocijanini, dioksazini i karbonilni policiklički spojevi.[6]
- ↑ Summary of Color Additives for Use in the United States in Foods, Drugs, Cosmetics, and Medical Devices, Food and Drug Administration
- ↑ Current EU approved additives and their E Numbers, Food Standards Agency
- ↑ PB60. Ton moyen. Concentré, le pigment est presque noir. [1] Arhivirana inačica izvorne stranice od 3. ožujka 2016. (Wayback Machine), www.lefranc-bourgeois.com, "Guide de la peinture à l'huile".
- ↑ PB60, même observation, [2][neaktivna poveznica], "Nuancier aquarelle".
- ↑ PB60, même observation. [3][neaktivna poveznica], "Nuancier Aquarelle Extra-Fine".
- ↑ "Tehnička enciklopedija" (Boje i lakovi), glavni urednik Hrvoje Požar, Grafički zavod Hrvatske, 1987.
